Çin’li düşünür Lao Tzu der ki; “Kalite bir erdemdir! O kendini; mekandaki yaşantıda, düşüncedeki derinlikte, sevgideki cömertlikte, ifadelerdeki gerçeklikte, idaredeki düzende, eylemdeki etkide ve doğru zamandaki doğru harekette gösterir!”
Bütün dini görüşler, beşeri sistemler, bireysel düşünceler sonunda bir konuda birleşirler: Toplumun düzelmesi için ‘erdemli insanlar’ yetişmesi ve bunların çoğalması gerekir. Öyleyse bu konuda iki soru sorulmalıdır:
1. Erdem nedir?
2. Erdemli kişinin özellikleri nelerdir?
Erdem konusu, bilinen ilk andan beri filozofların gündeminde olmuştur. Kindi’ye göre: Erdem, insana ait güzel huylardır. Kindi, erdemi;
1. Nefiste olan erdemler
2. Nefsin fonksiyonu olarak insanın bedeninde ortaya çıkan davranışlar adıyla ikiye ayırır.
Farabi’ye göre erdemler ise;
1. Ahlaki erdemler;
2. Akli olmak üzere iki çeşittir.
En genel anlamda erdem, ahlakın övdüğü niteliklerin genel adı; kişiyi özel ve üstün kılan özelliklerdir, şeklinde tanımlanmıştır. Kişinin kendi varlığı içerisinde ‘erdemli-üstün bir insan’ oluşturma çabası, bilinçli emek gerektiren zorlu bir süreci gerektirir.
Temiz aklın, sağlıklı düşüncenin, iyilerden oluşan erdemli bir toplumun, doğru ve yanlış konusunda aynı ilkeler üzerinde birleştikleri görülür. Peki, erdemli insanların nitelikleri nelerdir?
Erdemli insanların yaratıcı ile gönüllü bir ilişkisi vardır. Yaratıcı ile ilişkileri her zaman çok yakın, sıkı ve sağlamdır.
Erdemli insanlar her zaman kendileri ile barışık yaşarlar, sorumluluk bilinci kuşanırlar ve empati yönleri kuvvetlidir. Olaylar ve gelişmeler karşısında sürekli suçlu aramak ve bu olanlardan kendilerini soyutlamak gibi ucuzluğa yönelmezler.
Erdemli insanlar, kişisel eğitim ve terbiyenin, bir ömür devam ettiğini bilirler. Öğrendikçe değişmekten çekinmezler. Bilginin bir güç olduğunu ve bilgiye sahip olanın her zaman için etkili ve güçlü olduğunu bilirler.
Erdemli insanlar, sözün gücüne inanırlar. Söz ahlakını kuşanırlar. Sözü güçlü kılarlar. Konuştukları zaman güzel, nezih ve nezaketlidirler. Sözleri ve eylemlerinde bir bütünlük vardır. İkisi arasında bir çelişki söz konusu değildir. Yaptıkları ile söylediklerinde bir çelişki bulmak mümkün değildir.
Erdemli insanlar, zorluklara karşı dirayetli ve sabırlıdır. Her zorlukla beraber bir kolaylığın olduğunu bilirler. Karanlığın en koyu olduğu anın aydınlığa en yakın olduğu an olduğunun farkındadırlar. Ali İmran Suresi. 200. Ayette buyrulduğu gibi zorluklara sabırla katlanırlar. Sabırda yarışmayı bilirler. Doğru olanı yapmaya her zaman hazır olurlar.
Erdemli insanlar, “İlle de odunumun parası!” demezler. Kendileri ile sürekli yüzleşirler. Kendi kocaman günahlarını çuvala basmak, başkalarının küçücük kusurlarını duvara asmak gibi bir basitlik sergilemezler. Kendilerini kusursuz görmezler. İnsanlarda hata kusur arama çabasında olmazlar. Affetmeyi bilirler. Hiç kimseye de hatadan ve kusurdan beri günahsızlık sıfatı yakıştırmazlar.
Erdemli insanlar, severken de yererken de ölçüden şaşmazlar. İtidali elden bırakmazlar. Dengeli davranırlar. Sevdikleri kimseleri Allah(cc) için sever, buğz ettikleri kimselere ise Allah(cc) için buğz beslerler. İfrat ve tefritten uzaktırlar. Aşırılıklardan kaçınırlar.
Erdemli insanlar, derdi olan insanlardır. Her şeyden önce Allah(cc)’ın davasını dert edinirler. Bilirler ki Allah(cc)’ın davasını dert edinen kişinin Allah(cc) tüm dünya ahiret dertlerini Allah(cc) satın alır.
Erdemli insanlar, sadelikten yanadırlar. Sade bir hayata taliptirler. Leonardo Da Vinci’nin ''Sadelik, en yüksek gelişmişlik düzeyidir!''sözünün farkındadırlar. Zengin de olsalar kanaatli ve iktisatlı yaşar; israftan, aşırı tüketimden, gösterişten uzak dururlar. Ölçüyü ve tartıyı doğru dürüst yaparlar. Ticaret hayatları son derece ilkelidir.
Erdemli insanlar, kitaba uyar ama kitabına uydurmazlar. “Beni böyle olduğum gibi kabul edeceksiniz!” demezler.Ama olmaları gereken hal ne ise onun gibi olma çabası içerisinde olurlar. Allah(cc)’ın boyasından daha güzel bir olmadığını bilirler. Şeytan’ın uydusu olmaktan, şeytanın yörüngesine girmekten kaçınırlar.
Rast gelmek duası ile!..
