HANİFE KANAT
Türk Edebiyatı’nın önde gelen isimlerinden Halid Ziya Uşaklıgil’i vefatının 78’inci yılında saygı, sevgi ve rahmetle anıyoruz.
Servet-i Fünûn edebiyatının en büyük nesir ustası kabul edilen Halid Ziya, 1866, İstanbul’da dünyaya geldi. İlk eğitimine Mahalle Mektebi’nde başladı. Daha sonra Fatih Askeri Rüştiyesi’ne devam etti. 93 Harbi’nin başlamasıyla beraber ailesiyle beraber İzmir’e yerleşen Halid Ziya, öğrenimini İzmir Rüştiyesi’nde sürdürdü. Ardından İzmir’de Ermeni Katolik rahiplerinin çocukları için kurulmuş yatılı bir okula devam ederek Fransızcasını geliştirdi; Fransız edebiyatını yakından tanıdı.
Fransızca çeviri denemeleri yaptıktan sonra henüz öğrenci iken ilk yazılarını yayımlamaya başladı. Bâzı edebî yazılarını İstanbul’da Hazine-i Evrak adlı önemli bir dergide Mehmet Halid müstear adıyla yayımladı. İlk yazısı Hazîne-i Evrak’ta çıkan Deniz Danası başlıklı yazısıdır. İlk edebî yazısı Aşkımın Mezarı ise Tercüman-ı Hakikat’te yayımlandı. 1884’te Envâr-ı Zekâ’ya tercümeler yaptı. Tevfik Nevzat ve Bıçakçızâde Hakkı’yla birlikte Nevruz dergisini çıkarmaya başladı. Burada Alfred de Musset, Victor Hugo gibi Fransız yazarlardan nesir halinde şiir tercümeleri, Louis Figuier’den popüler fenle ilgili yazılar ve derginin ilavesi olarak George Ohnet’nin Demirhane Müdürü adlı romanını yayımladı.
Halid Ziya, Türk Edebiyatı tarihine kendisini mal eden en önemli eserlerini içerisinde yer almaya başladığı Servet-i Fünun Dergisi’nde verdi. Servet-i Fünûn'da 1897’de tefrika ettiği Mai ve Siyah onu Edebiyat-ı Cedîde’nin tartışmasız en önemli romancı ve hikayecisi yaptı. İlk büyük Türk romanı kabul edilen Aşk-ı Memnu’yu 1898-1900 yılları arasında Servet-i Fünûn'da tefrika etti. Yazar, Mai ve Siyah’ın gördüğü rağbet üzerine başka dergi ve gazete sahiplerinin kendisinden yazı istemesi üzerine tiraji yüksek İkdam ve Sabah gazetelerinde de yazılar yayımladı. Halid Ziya, 1901’de Kırık Hayatlar adlı romanı tefrika edilmekte iken Hüseyin Cahid’in Edebiyat ve Hukuk başlıklı yazısı üzerine Servet-i Fünûn kapatıldı ve topluluk dağıldı.
II. Meşrutiyet Dönemi’nde ve Cumhuriyet Döneminde çok büyük eserler üreten Halid Ziya, modern Türk edebiyatına romanları ve hikâyeleriyle damgasını vurmuş bir yazardır. Türk romanının büyük ustası olarak kabul edilir. Hikaye türünün Türk Edebiyatı’ndaki ilk temsilcisi olarak görülür.
Mai ve Siyah, Aşk-ı Memnu, Kırık Hayatlar gibi adı duyulmuş ve Türk Edebiyatı’nda yer etmiş birçok eserin sahibi olan Halid Ziya Uşaklıgil, 1937’de Tiran elçiliğinde görevli oğlu Halil Vedat’ın 33 yaşında intihar etmesi üzerine büyük bir yasa girdi. Acısını, yazmakla hafifletmeyi seçti. Her türlü tedaviyi reddettiği uzun bir hastalığın ardından 27 Mart 1945’te vefat etti. Bakırköy mezarlığında oğlu Halil Vedat’ın yanına gömüldü.
Memleket Sivas Gazetesi olarak, Türk Edebiyat Tarihi’ne ismini altın harflerle yazdıran büyük usta Halid Ziya Uşaklıgil’i saygı, sevgi ve minnetle anıyoruz.
