Tarihi ve arkeolojik zenginliği ile dünya çapında büyük bir öneme sahip olan Körtik Tepe, Türkiye’nin güneydoğusunda yer alan Diyarbakır ilinde bulunmaktadır.
M.Ö. 10.700'lü yıllara kadar uzanan bu yerleşim yeri, insanlık tarihinin en eski yerleşim alanlarından biri olarak kabul edilir. Bu höyük, Neolitik öncesi döneme ait sürekli yerleşimin kanıtlarını barındırmasıyla bilim insanlarının ilgisini çekerken, aynı zamanda büyük bir keşif alanı sunmaktadır.
Körtik Tepe'nin Konumu ve Tarihi Önemi
Körtik Tepe, Diyarbakır’ın Bismil ilçesi sınırlarında yer almakta olup, Ağıl Köyü ve Aşağı Sazlık Mezrası'na oldukça yakın bir konumdadır. Batman Çayı ile Dicle Nehri'nin birleştiği noktada bulunan bu höyük, Batman şehrine sadece 14 kilometre mesafededir. Bu stratejik konumu, hem ulaşım hem de yaşam koşulları açısından oldukça avantajlı olmuştur. Tarıma elverişli bir arazi olan bu bölge, 2002 yılında tescillenmiş ve arkeolojik kazı çalışmalarıyla tarihi değerini ortaya koymuştur.
Körtik Tepe'nin tarihi önemi, M.Ö. 11.000'li yıllarda başlayan sürekli yerleşim ile başlar. Bu yerleşim, Holosen dönemi iklim değişiklikleri ve doğal afetler gibi sebeplerle zaman zaman kesintiye uğramış olsa da, bölge insanlık tarihi açısından önemli izler bırakmıştır.
Özellikle yuvarlak tasarıma sahip konutlar, o dönemde barınma sorunlarına çözüm getirmiş, zeminlerde veya konut yakınlarında mezarların bulunması ise bu yapıların kutsandığını göstermektedir.
Körtik Tepe'deki Arkeolojik Kazılar
Körtik Tepe'deki ilk kazı çalışmaları, 2000 yılında başlamıştır. Ancak bu alandaki en önemli bulgular, 2015 yılında Prof. Dr. Vecihi Özkaya başkanlığındaki kazılar sonucunda ortaya çıkarılmıştır.
Dicle Üniversitesi Arkeoloji Bölümü'nden Prof. Dr. Vecihi Özkaya ve ekibi, burada yaklaşık yedi ay süren kazı çalışmaları ile insanlık tarihine ışık tutan buluntulara ulaşmıştır. Bu kazılar, bölgenin sadece tarım alanı olmadığını, aynı zamanda Neolitik dönem öncesine uzanan sürekli yerleşimin izlerini barındırdığını kanıtlamıştır.
Kazılar sırasında üç katmandan oluşan yerleşim yapısı ortaya çıkarılmıştır:
-
Birinci Katman: Dışarıdan belli olan yuvarlak yapıların yer aldığı bu katmanda, 2,3-3 metre çapında toprak zemin üzerine inşa edilmiş konutlar bulunmuştur. Basit taşlarla yapılmış temelleri ve sıkıştırılmış toprak zeminleri, Neolitik öncesi dönemde insanların barınma için kullandıkları yapıları gözler önüne sermektedir. Buradaki konutlar, tek gözlü yapılar olup, keramik öncesi Neolitik dönemin ilk yerleşim örneklerinden biri olarak kabul edilmektedir.
-
İkinci Katman: Daha küçük yapılar bulunan bu katman, 1,1-2,1 metre çapında, zeminleri taş döşeli konutlar içerir. Bu yapılar, insanların yaşam alanları olarak değil, daha çok depolama amaçlı kullanılmıştır. Bu durum, konutların yanında bitkisel kalıntıların bulunmasıyla anlaşılmıştır.
-
Üçüncü Katman: En geniş çaplı konutların bulunduğu bu katman, 3,4-3,8 metre çapındaki yapılarla dikkat çekmektedir. Bu katmandaki önemli bulgulardan biri de mezarlıkların ortaya çıkmasıdır. Bu mezarlıklar, dönemin ritüel uygulamaları ve toplumun sosyo-kültürel yapısı hakkında bilgi vermektedir.
Körtik Tepe'nin Buluntuları
Körtik Tepe, sadece yerleşim yapılarıyla değil, aynı zamanda arkeolojik buluntuları ile de önemli bir yer tutmaktadır. Kazılar sırasında elde edilen buluntular, Neolitik öncesi toplumların günlük yaşamlarına ve ritüel pratiklerine dair pek çok ipucu sunmaktadır. İşte Körtik Tepe’de bulunan başlıca arkeolojik buluntular:
- Yontmataş Aletler: Bu aletler, günlük yaşamda avcılık ve diğer faaliyetler için kullanılmıştır.
- Sürtmetaş Aletler: Daha ince işçilik gerektiren bu aletler, işlenmiş taşlarla yapılan işlerde kullanılmıştır.
- Figürlü Taş Objeler: Ritüel veya süsleme amaçlı kullanıldığı düşünülen bu objeler, dönemin sanatsal faaliyetlerine ışık tutmaktadır.
- Kemik Aletler: Avcılık ve toplayıcılık faaliyetlerinde kullanılan kemik aletler, dönemin insanların doğayı nasıl kullandığını göstermektedir.
- Gömü Geleneklerine Dair Buluntular: Mezarların konutlarla iç içe olması, dönemin insanlarının ölüm sonrası inançlarına ve ritüel uygulamalarına dair önemli bilgiler sunar.
Bu buluntular, Neolitik öncesi dönem insanlarının avcılık ve toplayıcılık yaparak yaşadığını, aynı zamanda yerleşik bir hayata geçişin izlerini taşıdığını göstermektedir.
Körtik Tepe'nin Tarihi ve İnsanlık Açısından Önemi
Körtik Tepe, sadece Türkiye’nin değil, tüm dünyanın en eski yerleşim yerlerinden biri olarak insanlık tarihine ışık tutmaktadır. 12500 yıl öncesine dayanan tarihi ile burası, Neolitik dönemin kapılarını aralayan bir yerleşim yeri olarak kabul edilir. Yuvarlak tasarımlı konutlar, basit taş işçiliği ve mezarlarla birlikte, insanların ilk yerleşik yaşam biçimlerine dair kanıtlar sunar.
Bu höyükte yaşayan insanlar, avcı-toplayıcı bir yaşam tarzını benimsemiş, aynı zamanda bireysel beslenme ve topluluk içi dayanışmayı bir arada sürdürmüşlerdir. Körtik Tepe’deki mezar buluntuları, insanların ölüm sonrasına dair inançlarını yansıtan ritüel pratiklerin de var olduğunu gösterir.
Körtik Tepe'nin Gelecekteki Potansiyeli
Körtik Tepe, dünya çapında daha fazla tanıtım ve araştırma ile arkeoloji dünyasında hak ettiği yeri alabilir. Bu bölge, sadece bilim insanlarının değil, tarih meraklılarının ve turistlerin de ilgisini çekebilecek zenginliktedir. Yerleşim alanında yapılacak daha kapsamlı kazılar, Neolitik öncesi dönemin karanlıkta kalan yanlarını aydınlatabilir ve insanlık tarihine dair daha fazla bilgi sunabilir.
Körtik Tepe, Diyarbakır'ın tarihsel zenginliğini yansıtan, Neolitik öncesi döneme dair önemli bir yerleşim yeridir. Yontmataş aletlerden figürlü taş objelere kadar geniş bir arkeolojik buluntu yelpazesi sunan bu höyük, insanlık tarihinin izlerini bugüne taşımaktadır.
Hem akademik çalışmalar hem de turizm açısından potansiyel taşıyan bu bölge, gelecekte daha fazla keşif yapılmayı beklemektedir. Körtik Tepe, geçmişe dair daha fazla ipucu sunarken, aynı zamanda insanlık tarihinin derinliklerine bir pencere açmaktadır.
